مدیریت خلاق  درمدرسه

ديدگاه هاي مختلفي  در مورد شيوه  مديريت  مدارس وجود دارد عده اي از مديران مدارس  ريشه بسياري از مشکلات وراه حلهاي مدارس را در منابع مالي ، فيزيکي وبودجه آن ميدانند  اين افرادبيشترين  توجه خود را به ورودي هاي سيستم   مدرسه معطوف  ميدارند عده ديگري اعلام مي دارند که اگر چه توجه به  منابع  موجود در  ورودي هاي  سيستم از اهميت  بالايي  برخوردار است اما بايد  به فرايند سيستم  توجه  بيشتري معطوف داشت آنها در فرايند سيستم  به محتوي  ، روش ها ، چگونگي  تدريس ، نحوه ي مديريت  وارزشيابي  تاکيد مي نمايند .

در مديريت کيفيت جامع  که خود محصول  مديريت فرايند  مدار است تلاش مي کند برنامه ريزي استراتژيک را وارد رفتار روزانه مدارس کنددر اين روش که به مشارکت همه کارکنان تأکيد مي ورزد روش ها ، ابزارومدل هاي مناسبي  براي  بهبود بخشيدن  به کيفيت کار مدرسه به مديران  و کارکنان ارائه  مي دهد که لازم است  مديران و کارکنان با آموزش  اين شيوه ها تغييرات عمده اي را در روشهاي کاري خودبوجود آورند وهمزمان بااين تغييرات برنامه ريزي  مناسبي را معمول واجرا نماينددر اين مقاله  ضمن تأکيد به مديريت  فرايندمدار وارائه تعريفي از مديريت  کيفيت  جامع  راهکارهايي را براي دستيابي  مديريت  به اين شيوه ارائه داده است از بررسي  ومطالعه آثار  گذشتگان  روشن ميشود که مديريت از قديم الايام درجوامع مختلف  بشري وجود داشته  است  وبزرگان  و رهبران ملل و اديان  مختلف  ضرورت  وجود مديريت  ورهبري  رانيز يک امر مسلم  شمرده اند در قرون  اخير هم نهضتهاي مختلفي در امر مديريت ظهور کردندکه ميتوان  به نظريه  مديريت  علمي  نظريه مديريت  نهضت  روابط انساني  نظريه سيستمها در مديريت ونظريه ترکيبي  مديريت اشاره  کرد .

از آغازکارتعليم وتربيت  انسان نيز ازروشهاي  مختلف  مديريت درامرآموزش بهره برده است اما از آن جايي  که تحولات  اجتماعي  جديد تغييراتي را  در ابعاد مختلف جامعه از جمله در زمينه هاي مختلف فن آوريهاي  اطلاعاتي وارتباطي  ايجادکرده خود به خود نيازهاي جديدي  را هم  به  وجود  آورده  است  لذا  براي  پاسخ گويي  به  اين  نياز هاي   جديد  افراد  جامعه تغييرودگرگوني درروشهاي مديريت مدارس وتلاش براي بهبود بخشيدن  به کيفيت  مديريت  مدارس ضروري است .

امروزه  دراين دنياي درحال تغيير وپيشرفت ، مدارس نياز به تغيير ودگرگوني دارند واين تغيير بايد ابتدا درمديريت ايجاد شود چرا که واقعيات  امروز جامعه  را نمي توان با روشهاي  ديروز  فهميد بلکه  بايد با تجديد نظر در روش ها  وبرنامه  هاي گذشته  نظريه ها وروشهاي  نويني را جايگزين  کنيم  در حال  حاضر  مديريت آموزشي  رويکرد جديد فرآيند مدار محور را براي اثربخش کردن مدارس آغاز نموده است  

تعريف ومفهوم  مديريت :

بارشد وپيشرفت  جامعه انساني سازمانهايي بوجودآمده است  که افراد هر سازمان براي  دست يافتن به هدفهاي آن  فعاليت ميکنندوميدانيم تأمين هدفهاي  يک سازمان  بدون طرح  وتنظيم  برنامه هاي دقيق ، ايجادتشکيلات  منظم وهماهنگ  ورهبري وکنترل   فعاليتهاي  دسته جمعي  افرادميسرنيست بنابراين ميتوان مديريت را علم وهنرمتشکل وهماهنگ کردن رهبري  وکنترل  فعاليتهاي دسته جمعي بمنظور تأمين هدف يا هدفهاي  مشترک  خاصي تعريف  نمود. علماي  علم مديريت  تعاريف متعددي  از مديريت  بيان کرده اند که به چند  تعريف  اشاره  مي شود

مديريت يعني گردآوري اطلاعات  وتنظيم آن ها درجهت انجام کارهاي سازماني  يا مديريت  عبارت است ازهماهنگي  منابع انساني ومادي  درجهت  دست يافتن به هدفهاي سازمان   ودر تعريف ديگر مديريت  يعني  بوجودآوردن يا تأمين يک محيط   مناسب ، براي  افراد سازماني  درجهت هدف هاي سازمان مي باشد  در مديريت کمال  مطلوب  اين است که بالاترين  بهره ازکار گرفته  شود واين امر به زور امکان  نخواهد داشت زیرا وفا داری ، علاقه به کار و ابتکار عمل را با زور  نمي توان در افراد  ايجاد کرد بطور  خلاصه بايدگفت مديران مؤسسات  مدرن امروزي  با داشتن آخرين  اطلاعات  وتکنولوژي وقتي با انسانها سروکار پيدا مي کنند بايد در درجه  نخست  به نيازهاي  آنان توجه داشته باشند تا بتوانند از ابتکار عمل آنان در بالا بردن  سطح  کارآيي  وافزايش  بازده کار مؤسسات  استفاده کنند .

وظايف  مدير آموزشي :

هدف اصلي   مديريت آموزشي تسهيل وپيشبرد امرآموزش  ويادگيري است که براي رسيدن  به اين هدف  مديران  آموزشي بايد  وظايف  زير را انجام دهند.

الف -  وظايف عمومي:

برنامه ريزي  عبارت است از تعيين  اهداف  وتدارک  فعاليتها ، امکانات  ووسايل  براي تحقق  اهداف لذا داشتن  طرح وبرنامه کار  هفتگي  ، ماهانه وسالانه از وظايف مهم يک مدير مؤفق آموزشي است

سازمان دهي :  فرا گرد سازمان دهي يعني  جريان نظم  و ترتيب دادن به کار و فعاليت ، تقسيم وتکليف آن به افراد بمنظور انجام دادن کاروتحقق هدفهاي معيني ميباشدمدير آموزشي  بدين  منظور  بايد هماهنگي  هاي لازم  را بين افراد  وواحدهاي مختلف به وجود آورد .

هدايت  ورهبري :رهبري در مديريت ، فراگرد اثر گذاري ونفوذدر رفتاراعضاي  سازمان براي  ياري وهدايت آنها درايفاي وظايفشان است لذا يک مدير مدرسه بايد قبل ازهرچيز يک رهبر آموزشي باشدچراکه رهبرآموزشي بابرقراري ارتباط متقابل با کارکنان  انگيزه کار وفعاليت را در آنها بوجودمي آورد  وهمواره  مشکلات  وکشمکش هاي آنها را حل مي نمايد .
نظارت وکنترل : نظارت  وکنترل  فراگرد  ارزشيابي  عملکرد  فردي وسازماني  است براي آن که معلوم شودآيا هدفهاي سازمان تحقق پيدا کرده يانه.
يک  مديرخوب ابتدا ملاکها وروشهاي سنجش عملکردرا تعيين مي کندوآن گاه برعملکردها نظارت وآنهارا اندازه گيري مي کندودر ادامه نتايج حاصله را مقايسه ودر پايان  براي تصحيح  عملکرد ها اقدام  مي نمايد

يکي ديگراز وظايف  عمومي  مدير آموزشي  برقراري   ارتباط مناسب   با افراد سازمان  است  که ميبايست  ضمن روشن  نمودن هدف ومنظور پيام پيامهارا بدون ابهام ارسال نمايدو همواره  قابليت  پذيرش  وميزان اثرگذاري آن  را از سوي مخاطبان   مورد بررسي  قرار دهد .

وظايف خاص :

برنامه آموزشي وتدريس: مهمترين وظيفه مديران آموزشي هدايت جريان  آموزش ويادگيري به ويژه تسهيل جريان رشد وپرورش دانش آموزان است مديران مدارس اگر برنامه هايشان  را باروشن  بيني  اجرا نمايند وهدفهاي خود را بصورت  قابل فهم وعملي طرح  نمايند مي توانند  بازده آموزشي  مدارس را بهبود بخشندلذا تعريف دقيق هدفهاي کلي نظام آموزشي  بصورت  معني دار ، تقسيم هدفهايکلي به  هدفهاي  فرعي ، تبدلي هدفها  به هدفهاي  عملي در کلاس  به کمک معلمان  ، بالا بردن روحيه کارکنان و.....  مي تواند تغييرات چشمگيري را در بازده  کارمعلمان ودانش آموزان ايجادکند علاوه براين مديرآموزشي  مي بايست  با ارزشيابي مستمر  تدريس وفعاليتهاي آموزشي مدرسه  ميزان اثر بخشي وکارايي معلمان وميزان تحقق  هدفهاي  آموزشي را  مشخص  ودر زمانهاي  معيني  از تغيير  وتجديد نظر  در برنامه  آموزشي  مدرسه استفاده کند يکي ديگر از  وظايف  مديران آموزشي توجه به  امور دانش آموزان  است  مدير مدرسه هم وظيفه  ارائه خدمات  اداري  وسرپرستي امور دانش آموزان را به عهده  دارد  وهم وظيفه شناسايي  توانايي ها ، علايق  ونيازها  وپرورش  آنها را عهده دار مي باشد .

امور کارکنان :  مديران آموزشي با بهره گيري از شايستگي هاي  فردي  و تخصصي   معلمان وراهنمايان تعليماتي ميتوانند به پيشرفت  فعاليتهاي  آموزشي  وبررسي وافزايش  بازده مدارس کمک کنند .

يکي ديگرازوظايف  مديران  برقراري  ارتباط  مؤثر ميان مدرسه واجتماع است هدف از ايجاد اين رابطه ايجاد اعتماد متقابل ازطريق اطلاع رساني به مردم دربار  وضعيت  کار مدارس  است تابدين وسيله حمايت آنان را براي حل  وفصل مشکلات گوناگون مدارس جلب  نمايند مردم باکسب آگاهي بيشتر از اهميت آموزش وپرورش به مشارکت در سرنوشت آموزشي  وتربيتي  فرزندان خودتشويق مي شوندمدرسه هم  متقابلاً از نظرات ونيازهاي  مردم واجتماع  مطلع مي شود لذا تشکيل  انجمنهاي اوليا  ومربيان ، تشکيل  شوراهاي آموزشي محلي ، برقراري  ارتباط  با مؤسسات فرهنگي  ديني ، اجتماعي و..... ازاهميت   بسزايي  برخوردار است .

يکي ديگر از وظايف مديران آموزشي تهيه وتدارک  امکانات   ، تسهيلات  وتجهيزات   ويژه است دراين زمينه ميتوان به ساختمان  و تأسيسات  مدرسه ، زمين  بازي و ورزش  ، آزمايشگاه ، کتابخانه ووسايل وابزارکمک آموزشي ، ميز ونيمکت ، وسايل آموزشي، بهداشتي وورزشي ، تعمير ونگهداري ساختمان و  تأسيسات  حرارتي  وتهويه  وتأمين  امکانات  آب ، برق  ، گاز ، تلفن  و.... اشاره  کرد .

امور مالي واداري : ارائه خدمات آموزشي وفعاليتهاي مدرسه منوط  به اداره مؤثر امور  وتأمين منابع مالي وبودجه است بنابراين اداره مؤثر امورگوناگون مدرسه، ثبت نام ، تقسيم کار باتوجه به شرح وظايف کارکنان ابلاغ  آييننامه ها، بخشنامه هاودستورالعملها،نظارت بردفاتر ومدارک  مدرسه ونگهداري ازآنها، تأمين منابع مالي مدرسه چه ازطريق دولتي يا مردمي نيز از وظايف  مديران به شمار مي رود ( علاقه بند ، 1374)

اجزا سيستم  مدرسه :

اجزا سيستم يک واحد آموزشي به چهار قسمت  زير تقسيم  مي شود :1-  وروديهاي سيستم  مدرسه   2-  فرايندهاي مدرسه  3-  خروجيهاي سيستم مدرسه  4-   بازخورد 

-  ورودي هاي سيستم مدرسه عبارتند ازدانش آموزان  ، معلمان  ، منابع فيزيک  ، منابع مالي  ،  دانش نظري وعلمي فني وپژوهشي

- فرايندهاي مدرسه عبارتنداز : تدريس ، مديريت ، ارزشيابي  ، محتوا  وروشها به سخن ديگر آنچه در حد فاصل ورود  دانش آموزان  به مدرسه تا خروج آنان در پايان سال تحصيلي اتفاق  مي افتد واز آنها فرد مورد نظر  ومعطوف  به هدف را مي سازد  فرايند  ناميده مي شود .

- خروجي هاي سيستم  مدرسه دانش آموختگان و فارغ التحصيلان هستند مثلاً  دانش آموزان  بعنوان وروديهاي سيستم تحت آموزش قرارگرفته ودرمسير وجريان ياددهي- يادگيري ،تغيير  رفتار داده ودر پايان  سال تحصيلي به مرتبه  وقابليتهايي مي رسند .( خروجي ) 

- منظور از بازخورد رابطه اي است که بين برونداد، درونداد  وفرايند، باعمليات  سيستم برقرار مي گردد تابراساس  مقتضيات  محيطي ونيازها به کارسيستم اصلاح گرديده  وآن را در تعادل  نگهدارد.

ديدگاههاي موجود در مديريت آموزشي :

باتوجه  به  بررسي  ومطالعه  شيوه هاي  مديريت  وديدگاههاي مديران آموزشي نسبت  به حل مشکلات  ومعضلات  واداره مدرسه به دوديدگاه مهم در زير اشاره  مي شود:

الف : برخي  مديران مدارس ريشه بسياري از مشکلات و نيز راه حلها را در وروديهاي سيستم  مدرسه مي جويندآن ها معتقدندکه اگرظرفيتهاي ورودي  مدرسه ازقبيل منابع مالي ، فيزيکی  وپول افزايش يابد ميتوان همه تنگناها ومشکلات مدرسه راحل کرددراين نگاه سنتي مديريت  کار وقتي خوب انجام شده که درصد قبولي  ازبالاترين  ميزان  برخوردار باشد اغلب  مديران ومعلمان  هم دانش آموزان را افرادي بي انگيزه  وناتوان ازشناخت نيازهايشان مي دانند  دانش آموزان هم تصور مي کنند کارشان فقط   حفظ مفاهيم کتابها  و آوردن   نمره قبولي است .

ب:دسته  دوم براين  باورندکه گرچه توجه به منابع موجود ومورد انتظار در وروديهاي سيستم  مدرسه حايزاهميت وتأثير بسياراست اماباتمرکزدرفرآيندسيستم مدرسه وبهبود ارتقاي  مستمر  فرايندها همراه با تعيين  استراتژيها وراهکارهاي مرتبط  مي توان بسياري از حفره هاي آشکار و پنهان راحتي در ورودي هاي سيستم  مدرسه بهبود  بخشد وبرطرف کرد .

در مديريت فرايند محورهمه  تلاش وهدف مدرسه  ومدير معطوف  به رضايت  دانش آموزان  وتوسعه يادگيري است وتاوقتي رضايت دانش آموزان ومعلمان  حاصل نشده باشد در مدرسه  کاري انجام نگرفته است دراين شيوه مديريت  دانش آموزان  ار باب وسرور هستند. 

مديريت کيفيت جامع :

مدارس کيفي جامع محصول  مديريت فرايندمدارومديريت  کيفيت جامع است دراين مدارس  بين کارکنان از جمله  معلمان و دانش آموزان ارتباط  مطلوبي  برقرار است به معلمان ،  دانش آموزان ،خانواده هاوکارکنان  قدرت ميدهندتا فرصت را براي توسعه کيفيت درمدرسه  درک

کرده و با ابزارهاي  مديريت  موجبات  توسعه  مدارس را فراهم  آورند همه  کارکنان درغني سازي و ارتقاي کيفيت  مدرسه مشارکت دارند بهسازي  همه  عناصر  و عوامل مدرسه ازجمله برنامه هاي درسي ،آموزشي، امورپرورشي، فوق برنامه، منابع انساني ارتباط باوالدين وروشهای  ارزشيابي   ، اصول  ناظر بر مدارس کيفي جامع است.مديريت  اين مدارس   فرايند  مداراست وتلاش ميکند برنامه ريزي استراتژيک را واردرفتار روزانه  مدارس کند اين مدارس به رهبران  ومديران اثر بخش نياز دارند مديراني که آينده گرا بوده  وديدگاههاي آينده را بررسي کرده  وايده هايي را براي تغيير پيشنهاد کنندپذيراي ايده هاي جديد بوده وبراي ديگران بويژه دانش آموزان ومعلمان  اميد وخوش بيني ونشاط  فراهم کنندحال ميتوان  گفت که مديريت  کيفيت جامع يک نظريه نيست بلکه يک حرکت  ونهضت  همگاني است يک راه صحيح   کار است که همه افرادبايددر اين نهضت  مشارکت کننددر واقع  مديريت کيفيت جامع  روش مديريت  گروهي  انجام دادن کار براي بهبودمداوم کيفيت وبهره وري قابليتها واستعداد هاي مديريت ونيروي انساني  کار است

توجه به نيازها :

پاسخ  به نيازها وانتظارات دانش آموزان يکي ازمسائل مهم وجدي  است که بايد  در مديريت  مدرسه  به آن توجه   شودچراکه يکي از بهترين راههابراي کسب توفيق پايدار در زمينه تعليم  وتربيت پاسخ به انتظارات ونيازهاي دانش آموزان است دانش آموزان  نيازهاي متفاوتي دارند ولي اکثر آنهانيازمندکيفيت يادگيري هستند عده اي از آنها  مايلندمدرسه اي  شاد داشته باشند وجمعي ديگر علاقمندندکه ازتکنولوژي  روز در آموزش برخوردار  شوند  وتعدادي ديگر به ارتقاي  فردي خود مي انديشند  اما همه  آنها مي خواهند مدرسه اي  باکيفيت  وبانشاط  داشته باشند و يادگيري عميق  را بهبود  بخشند  متمرکز  شدن  بر خواسته هاي  دانش آموزان  باعث  ایجادرضايت  در دانش آموزان شده  وکارکرد  مدرسه مفيد  ويادگيري دانش آموز را عميق  ومؤثر مي سازد مديريت فرايند محوربر دانش آموز تمرکزدارد  واين کمک  مي کند تا مدير مدرسه درکارهاي خودمطابق اهداف برنامه ريزي شده  پيش رود وازحاشيه روي  پرهيز نمايد وهميشه  منافع  دانش آموز  را موردتوجه قرار دهد .

ارتقاي  مستمر کيفيت  :

درمديريت کيفيت جامع فقط به تعيين  اهداف  دربرنامه هاي آموزشي ودرسي اکتفا نمي شود  چراکه اهداف بتنهايي نميتوانندمنجر به نتايج پايدار وقابل اعتماد  شوند.ارتقاي  مستمر کيفيت مشارکت  همه  مديران  ، معلمان  ، کارشناسان ، متخصصان  ، دانش آموزان و والدين  آنها را براي ارتقابرنامه  درسي وآموزشي مدرسه باتأکيد بررضايت دانش آموزان موردتوجه  قرار مي دهد به عبارت ديگر ارتقاي  مستمر کيفيت بر مشارکت همه  عوامل دست اندرکاربراي جلب رضايت دانش آموزان تأکيدبرتحول وتغيير در شناخت ، نگرش  فردي وجمعي  همه کارکنان مدرسه بطورمستمروتوجه به تکنولوژي  در فرايندبرنامه هاي مدرسه تاکيد دارد دريک مفهوم کلان ارتقاي  مستمر کيفيت شامل ايجاد زير ساخت مناسب وتيمهاي  ارتقابراي ارتقاي فرايند ها است آشنايي مديران  با روش ها ، ابزارها ومدل ها و بهره مندي  از آنها  بطور عملي  مورد انتظار است از آنجايي که مديريت کيفيت ، حرکتي است از بالا  به پايين لذا  مديران بايد قبل از کارکنان آموزش ببينند وبااين روش ها  ،ابزار  ومدلهاآشنا شوندچرا که اگر مديران شخصاً درگير فرايند ارتقا نشوندولوهمه  معلمان  وکارکنان تحت نظر آنهادر فعاليتهاي ارتقا مشارکت کنند، کار  به جايي نخواهد  رسيد .

مشارکت همگاني  درمدرسه :

مشارکت که از آن به عنوان دخالت در فرايند تصميم گيري هاوتصميم سازي ها يادشده است موجب افزايش بهره وري  در کار ، يگانگي  وافزايش  اعتماد افراد به يکديگر  مي شود .

مديريت کيفيت جامع فقط نمي تواند به قابليت وتوانايي مديران متکي باشد  بلکه به مشارکت افراد وکارگروهي  واستفاده از  خرد جمعي براي بهينه سازي فرهنگ  سازماني مدرسه تأکيد داردجو سازماني  دوستانه ، حسن  مناسبات وارتباطات بين  نيروهاي انساني ، شناخـت واعتماد مديراز  گروه وکارگروهي مي تواند زمينه ساز وفراهم آورنده ي  آموزش وپرورش با نشاط  وموثر در مدرسه باشد.مديران مدارس بايد  مهارت کار گروهي در مدرسه  را فراگيرند وبراي ايجاد محيطي  مشارکت  پذير  نگرش  خود رانسبت  به سازماندهي  کارها تغيير دهند  چراکه درکار گروهي  ميتوان ازخرد ، هوش وابتکار همه کارکنان بهره مند شدآنچه  که دانستن  آن مي تواندراهگشا باشدروشهاي فعال  شدن کار گروهي درمدرسه است که ميتوان بنام  گذاري  گروه، درک اعضاي گروه ازسوي رهبر گروه، توجه به نيازهاي مادي ومعنوي  آنان ، محبت وصداقت ورزيدن به آنان ، عدم  شتاب دررسيدن به نتيجه برداشتن گامهاي آهسته ولي پيوسته  ، اداره خوب  وفعال جلسات گروه اشاره کرد .

چگونگي فرايند حرکت :

در مديريت کيفيت جامع تغيير دائمي  در روش مورد نظر است  بطوريکه  اين حرکت آهسته ولي پيوسته  باشد  وزماني  اين حرکت به نتيجه  ميرسد که مدير در اجراي آن مشارکت  فعال  ومؤثر داشته باشدمدير  موفق کسي است  که قبل  از اجراي کار زمينه رابراي  آن آماده کند براي زمينه سازي توجه به موارد  زير ضروري  است : تغيير دادن عادت  هاي قديمي ، حاکم کردن تفکر سيستميک ( توجه به کل  نه  به جزء ) صبور بودن ، به منافع  درازمدت  انديشيدن ،  ازبين  بردن  ترس بعنوان منابع  تغيير ، حمايت کامل وجدي رهبر مدرسه ومنطقه آموزشي ، تهيه برنامه استراتژيک وراهبردي درمدرسه، گسترش رويکرد مشارکتي درمدرسه  وجايگزين کردن برنامه محوري بجاي موضوع محوري .علاوه برموارد فوق  مي بايست به نکات کليدي  ديگري در فرايندحرکت مديريت کيفيت جامع توجه نمود از آن  جمله  ميتوان به مشارکت  مديرمدرسه بعنوان يکي از مهمترين عوامل دست اندرکار حرکت، بالابردن وگسترش آگاهي کليه کارکنان از موضوع ، ايجاد تغيير در نگرش کارکنان وبالا بردن مهارتهاي آنها اشاره کرد پس از زمينه سازي نوبت  به تهيه  برنامه اجرايي بهبود مدرسه ميرسد ابتدابه مطالعه موقعيتي که درآن قرار داريم ميپردازيم در اين مرحله ترسيم چشم انداز مأموريت رسالت مدرسه،  چالشها ونهايتاًموقعيتي که مي خواهيم به آن برسيم را مورد توجه  قرار ميدهيم بعبارت  ديگر  وضعيت  موجود مدرسه ووضعيت  مطلوب  مدرسه شناسايي مي گردد .

در مرحله  دوم ازطريق ابزارهاي  مختلف به شناسايي مشکلات پرداخته و فاصله  بين  وضعيت موجود ومطلوب را مشخص مينماييم در مرحله سوم به شناسايي ، انتخاب و تحليل  فرايندهاي مدرسه براي  بهبود وارتقاي  فرايندها مي پردازيم در ادامه  استراتژيهاي بهبود  مدرسه را تعيين مي کنيم درمرحله پنجم براي بهبود مدرسه  برنامه ريزي  مي کنيم اين برنامه ريزي شامل زمان بندي پروژه ها وفعاليتها، اولويت گذاري ، سازماندهي وبسيج منابع وامکانات براي هرچه  بهتر انجام شدن برنامه هاو... است در مراحل  بعدي به اجرا برنامه هاي  اجرايي وتفصيلي  ، ارزيابي در حين اجراي  برنامه ها ونهايتاً  اقدام براي برنامه ريزي مجدد ودوره  بعدي مي پردازيم .

ويژگي هاي مدير  مدرسه  کيفي  جا مع :

پس از مشخص کردن هدفهاي مياني وسالانه مدرسه نوبت به سازماندهي  ميرسد براي اينکار کميته اي  تحت عنوان کميته مديريت کيفيت جامع  در مدرسه تشکيل  ميشودکه  وظيفه  آن هدايت و اشاعه مديريت کيفيت جامع است  مدير مدرسه  به عنوان متولي  اصلي فرايند بهبود در مدرسه مي بايست بعنوان رييس  اين کميته  شخصاً  فعاليت را در دست گيرد مدير مدرسه  بايد داراي  ويژگيهاي زير باشد .

1-  تلاش  ، فداکاري  ووقت گذاري  براي کار

2-  تلاش مستمر   در جهت افزايش   هوش وذکاوت خود داشتن

3-  بخشندگي  نسبت به ديگران  وسخت گيري  نسبت به خود داشتن

4-   باغلبه  برنفس  خود ، فاتح ديگران شدن

5-  نمونه بودن  درفضيلت  و عادت هاي پسنديده  داشتن

6-  روحيه  مشارکت داشتن

7-   براي  انديشه ديگران  ارزش  قائل شدن

8-   دادن  آزادي  خطر پذيري به نيروهاي  کارانديشگر وانديشمند

9-     نظارت هوشمندانه داشتن

10-  احساس  فداکاري شديد داشتن

11- حضور بيشتر در کنار  کارکنان داشتن

13-  کمک  به ديگران  تاخودشان  کار را انجام دهند

14-  تشويق  همکاران به استفاده  از فکر  خودشان

15- توانايي  سرمايه گذاري  در انتقال  فن آوري اطلاعات

16-  روحيه نوآوري  داشتن وتغييرات  منطقي  را پذيرفتن

17-انديشه هاي کارکنان را بارورساختن  ومشارکت  دادن آنها  در برنامه ريزي

18- به ارتقاي  مستمر کيفيت انديشيدن     19- بينشي مبتني برجامعيت  کارداشتن

 نتيجه گيري :

بارشد وپيشرفت تکنولوژي  وفناوري اطلاعات ، جامعه انساني  دگرگون شده وبسرعت  دچار تغيير  ميشود اين تغييرات خود به خود نيازهاي  جديد را نيز بوجود مي آورد  دست اندرکاران  تعليم وتربيت  مي بايست  همزمان  با اين تغييرات  برنامه ريزي نمايند و خود نيز ضمن کسب اطلاعات  وآگاهيهاي جديد به روشهاي مناسب ونوين  آموزشي وپرورشي  مجهز شوند يکي از مواردي که در امرآموزش ووتربيت دانش آموزان نقش  اساسي دارد  فراهم آوردن  وسايل وامکانات سخت افزاري ونرم افزاري  است اما  در زمانهاي مختلف ديدگاههاي افراد  صاحب نظرمتفاوت بوده است عده اي در مديريت آموزش وپرورش ريشه بسياري ازمشکلات  وحتي راه حلهاي آن را در وروديهاي سيستم مدرسه مي جويندبعبارت ديگر امکانات  سخت افزاري را مهمتر قلمداد ميکنند ومعتقدندکه اگر ظرفيتهاي ورودي مدرسه ازقبيل منابع مالي  ، فيزيکي وپول  افزايش يابد مي توان همه تنگناها ومشکلات مدرسه  را حل کردعده ديگري  هم براين  باورندکه گرچه وروديهاي سيستم  مدرسه و منابع مالي و فيزيکي حايز  اهميت ومؤثر  هستند  امابايدبيشتربه فرآيند سيستم توجه شوداين گروه تدريس، مديريت، ارزشيابي، محتوي وروش ها را بعنوان امکانات  نرم افزاري موثر تر ميدانندباتوجه به آنچه  گذشت ضمن تأکيد بر روش ديدگاه دوم در مديريت  مدرسه توجه بيشتر را به کيفيت  و فرآيند  محوري ميدهد تأکيد مي نماييم که در پيشبرد امور وبهبود بخشيدن به مديريت  مدرسه  بايد به همه  موارد ، امکانات  و روشها توجه  نمودچراکه اگر درمديريت مدرسه فقط  امکانات  سخت افزاري  مانند ساختمان ،حياط  مدرسه ، سالن ، اتاقها ، وسايل کمک آموزشي ، آزمايشگاه وکارگاه را فراهم  نماييم امابرنامه مناسب، روش صحيح  ومحتواي ارزشمندنداشته باشيم هيچ نتيجه و بهره اي  نخواهيم برد برعکس  هم اگر به فرايند سيستم توجه جدي نماييم اما امکانات سخت افزاري  که بعنوان پشتيباني سيستم مدرسه هستندرا تأمين ننماييم  چندان در کارخود توفيقي نخواهيم  داشت زيرا بعقيده روانشناسان حتي اکسيژن هوا، نور کافي، رنگ وضعيت  فيزيکي ، شکل وابعاد  کلاس در يادگيري موثرند پس نتيجه  مي گيريم  که در اولويت  اول داشتن برنامه توجه  به روشهاي تدريس ، ارزشيابي  مستمر ازروشهاوميزان دستيابي به اهداف وتقويت مديريتي که نتيجه  همه تلاشها واقدامات آن  معطوف به رضايت دانش آموزان وتوسعه يادگيري باشدودرمرحله دوم توجه به پشتيباني وتأمين  امکانات  مالي وفيزيکي وازهمه مهمتر رسيدگي  به وضعيت  معيشتي معلمانيکه درراستاي اهداف فوق مجدّانه  تلاش مينماينددر بهبود  بخشيدن  به مديريت مدرسه  مهم وضروري است .

پيشنهادات  راهبردي :

1- درآموزشگاه کميته مديريت کيفيت را تشکيل دهيدوسعي نماييدمدير مدرسه  خودشخصاً مديريت و رهبري  اين  کميته را بعهده  گيرد وضمن استفاده  از همه  معلمان  ودانش آموزان  در برنامه ريزي  ، فرايند نتايج را مرتباً  ارزيابي  نمايد .

2- مديرمدرسه ضمن توجه جدي به مديريت روابط انساني در اداره  مدرسه ، سبک مديريتي خود را برپايه  مشارکت  قرار دهد تا ازاين طريق در قلب وروح کارکنان ودانش آموزان نفوذ نمايد .

3-  مديرمدرسه مي بايست با مشاهده وبازديد ازکارها وتجارب موفق  ساير مديران برتجارب خود بيفزايند  وطرحها والگوهاي مناسب  مديران موفق  را شناسايي  وپس از مطالعه  وارزيابي  باتوجه به شرايط مدرسه خود بعداز تغييرات  لازم  اجرا نمايد .

4- کيفيت  بخشي  مدرسه ، مستلزم تنظيم  اهدافي  مشخص است  که بايد در راستاي اهداف  وزارت آموزش وپرورش (مصوب شوراي عالي آموزش وپرورش ) باشد لذا اهداف  وزارت  آموزش وپرورش  بسيار کلي است ومديران  بايد برحسب  دوره تحصيلي  وبانگاه  به اهداف  کلي ، اهداف اختصاصي  وتفصيلي وقابل  دست يابي  را تدوين کنند .

5-  براي آموزشکارکنان  مدرسه وآشنايي آنها  با مديريت  کيفيت دوره هاي آموزشي لازم برگزار شود وبراي  کسانيکه در اين زمينه  پيشقدم هستند  وتلاش  مي کنند  جوايزي  در نظر گرفته شود .

6 -  بايد کارها وفعاليتهاي خوب  وطرح هاي ارزنده مدرسه درجلسه اي به افراد  وگروههاي  ذيربط ارائه  گردد تا از اين  طريق ديگران  با تجارب وانديشه هاي ديگران آشنا شوند .

7- براي ارائه تجارب وانديشه هاي نو وپيشنهادهاي مفيد ميتوان  ازوسايلي نظير اسلايد ،  فيلم ، ويدئو ، پروژکتور  و .... استفاده نمود .

8-  کارگروهي را به معلمان آموزش دهيدبرخوردي باز داشته باشيد و جلسات بحثهاي نظري  تشکيل دهيدسعي کنيد تا  از مزاياي کارگروهي بهره مند شويد وبه جاي پاداش دادن به عمل کردهاي فردي  به عملکرد  هاي گروهي پاداش دهيد .

9-  شوراهاي  مدرسه وتشکلات دانش آموزي  را تشکيل  دهيد وبا واگذاري مسئوليت  هاي مختلف حتي اداره مدرسه وکلاس به دانش آموزان زمينه پرورش حرفه اي آنهارا فراهم  کنيد 10- مدير مدرسه مي بايست به معلمان وکارکنان مدرسه براي رفتار درست آنها  پاداش  دهد  اين کار باعث مي شود تا نتايج  مثبت بيشتر شود همچنين  بايد به کارهاي برجسته به خلاقيت هاي کاربردي  ، به ساده کردن  کار ، به کيفيت  کار ، به کارهاي  تيمي و نهايتاً  به کساني که رفتار مؤثر دارند پاداش داد اين پاداش  مي تواند  هم مادي  وهم معنوي  باشد .

11- معلمان مي بايست دربهبود فرايند ياددهي-يادگيري فعاليتهاي آموزشي  مدرسه وارتقاي شايستگيهاي حرفه اي معلمان از پژوهش مشارکتي که يکي از اثر بخش ترين نوع پژوهش در حين عمل مي باشداستفاده نماين براي اينکار لازم است آموزشهاي لازم را به معلمان ارائه داد.

12-  مدير مدرسه بايد بهمان  اندازه که به زيردستان ( معلمان وکارکنان مدرسه) آزادي عمل مي دهد به همان اندازه هم اقتدار خود را بکار گيرد ونظارت لازم را برکارآنها داشته باشد.

13- مدير مدرسه  به کارکنان ومعلمان اجازه مي دهد تا درحوزه محدوديت هاي تعيين شده توسط  او تصميم گيري وانجام وظيفه نمايند .

14-  مديران  بايد به جاي سخت کار کردن  ، کاغذ بازي و بوروکراسي اداره به زيبا کردن ،  وهمچنين  درست ونرم وروان کارکردن  بپردازند .

15- مديران بايد از پيشداوري در مورد معلمان ، کارکنان ودانش آموزان اجتناب نموده وبه کسي برچسب نزنند، وطوري  رفتار کنند تا همه  افراد در کارها وحل مشکلات  همديگر را ياري کنند .

16- در مدارس کيفيت جامع مدير بايد  تلاش کند خود رهبر  آموزشي باشد  وهم مهارتهاي رهبري  را به معلمان  خود بياموزد .

منابع  :

- توراني ، حيدر ،   1379 ، رساله دکتر ي .

-  توراني ، حيدر ،1382  ،  مديريت فرآيندمدار در مدرسه .

-  توراني ، حيدر ، 1380 ، کيفيت بخشي آموزش وپرورش دوره ابتدايي .

-  شوجي ، شيبا ، رويکرد نوين مديريت کيفيت در آمريکا ، مترجم  دکتر اقدسي ، محمد ،  1380